PKP Nowe Skalmierzyce

Od frontu

Zdecydowanie neogotycki dworzec kolejowy w Nowych Skalmierzycach zaliczyć można do najciekawszych przykładów architektury dworcowej w Polsce.

Neogotycki styl skalmierzyckiego dworca

Obiekt prezentuje się o wiele estetyczniej niż położone w pobliżu dworce w Ostrowie czy Kaliszu.

Dworzec pełnił funkcję stacji granicznej między Cesarstwem Niemieckim i Cesarstwem Rosyjskim. Z inicjatywy rządu pruskiego w latach 1904-1909 wzniesiono jego gmach. Budynek o wymiarach 100 x 21 m został zaprojektowany przez rządowego radcę budowlanego – Bluncka.

Jesień

Budynek dworca ma kształt symetrycznej były, od południa ma dwa ryzality oraz spiczastą, widoczną z daleka wieżyczkę, która niegdyś oddzielała perony pruskie od rosyjskich.

W chwili powstania charakteryzował się niezwykle bogatym wystrojem (m.in.: ozdobnym pokryciem blachy na wieżyczce, schodkowymi attykami, tynkowanymi blendami z motywami herbowymi) z których niewiele dziś zostało.

Nowe Skalmierzyce

Ten ciekawy pod względem architektury budynek nie pełni obecnie żadnych funkcji związanych z obsługą ruchu pasażerskiego, pomimo iż znajduje się na czynnej linii kolejowej. Nie znajduje się w nim ani poczekalnia ani kasa biletowa, na peronach nie ma też ani jednej ławki. W ostatnim roku (2013) ten obiekt został wystawiony na sprzedaż...

Ciemność widzę...
Na latarniach tez oszczędzają.

Foto: Zdjęcia kolejowe

PKP Lubawka

Lubawka

Kiedyś była to pierwsza, a później jedna z kilku transgranicznych linii kolejowych łączących Dolny Śląsk z Czechami. Stacja powstała po wygranej przez Prusy wojnie z Austrią (1866) - linię oddano do użytku 12 grudnia 1869 roku. Stacja PKP Lubawka stała się stacją graniczną, wspólną dla kolei pruskich i austriackich – stąd sporej wielkości gmach

Jest nawet oświetlenie torowiska

Budynek dworcowy -  z roku na rok coraz bardziej zniszczony. Obiekt „straszy” w  w centrum Lubawki - nadawałby się do nakręcenia jakiegoś polskiego horroru. Bryła tego obiektu do dziś zadziwia swoim ogromem. Pod względem wielkości jest to drugi  obiekt w województwie dolnośląskim (oczywiście pierwszy Wrocław Główny)

Fachowo zabezpieczona zabudowa

Ten spory gmach, który znacząco ucierpiał w pożarze w 1991 r. w 2008 .r został wykupione przez jedną z krajowych spółek, która zamierzała go zamienić na pięciogwiazdkowy hotel. Póki co inwestycji nie widać... (zdjęcia kolejowe: 2012)

Na części peronów rosną brzozy oraz inne drzewa. Obecnie budynek opuszczony jest "zamknięty" dla zwiedzających odgradzającymi peron metalowymi blachami. Pomimo wielkości dworca nie ma przejść podziemnych na perony.

PKP Bolków

Peron niczym aleja parkowa

Przechodzimy do sedna sprawy czyli eksploracji terenów przydworcowych. Na początek dżunglowe klimaty bolkowskiego dworca kolejowego. Bolków to niewielkie gminne miasto o niespełna 6 tys. mieszkańców, które leży w powiecie jaworskim.

Peron II zimą

Miejscowość znana jest choćby zamku na wzgórzu i imprezy Castle Party. Zamknięcie ruchu pasażerskiego datuje tu się na około rok 1996. Dworzec jest częściowo zamieszkany w stanie nawet przyzwoitym (widziałem wiele gorszych).

Pomieszczenia po poczekalni i kasie biletowej pozostają tradycyjnie puste, ale w oknach wiszą jeszcze firanki.

Dobrze zachowana roślinność
na gł. torze bolkowskiego dworca

Ciekawe formy roślinne w można spotkać natomiast na peronie, tradycyjnie jak to na terenach torowisk dominuje tutaj Acer pseudoplatanus czyli klon jawor oraz inne mniejsze krzewy.

Bolków Główny zza krzaków

Naszą uwagę zwraca stara, zabytkowa tabliczka z końca XX wieku, sugerująca pasażerom niezwłoczne kupno biletu tuż po wejściu na pokład pociągu. Czyżby już wtedy godziny otwierania kasy były tak rzadkie? Na części odcinka Marciszów - Bolków tory są rozkradzione. Szansa zawitania tu kiedykolwiek jakiegoś pociągu, choćby specjalnego jest póki co niewielka... Niestety.

Tabliczka PKP

Dworzec jest położony nieco na uboczu miejscowości, ale jest ona na tyle mała powierzchniowo że nie jest to wielką wadą. Architektonicznie bardzo przyjemny budynek co widać na zdjęciach. Obiekt jest częściowo zamieszkany. Stacja Bolków nie była węzłowa więc perony są tylko dwa. Dworzec jest częściowo zamieszkany. częściowo zamieszkany
Fot: Zdjęcia kolejowe

PKP Śrem - Piknik Kolejowy

Dworzec PKP Śrem w 2008 r.

Śrem to największe miasto województwa wielkopolskiego bez dostępu do regularnych połączeń osobowych. Podczas ostatniego weekendu miał miejsce IIII Piknik Kolejowy na którym prawie 1500 osób skorzystało z specjalnych kursów pociągu na odcinku Śrem – Czempiń. W dni powszednie śremski dworzec jest pusty, a z peronu najczęściej korzystają okoliczni mieszkańcy wyprowadzając po okolicznym zarastającym torowisku swoje zwierzaki.

Jak zaczęła się degrengolada tej stacji? Za początek można uznać zawieszenie regularnych połączeń kolejowych pomiędzy Jarocinem i Czempiniem, któe to właśnie kursowały przez stację Śrem. Miało to miejsce w pierwszym kwartale 1995 r.

Stacja Śrem podczas III Pikniku Kolejowego

W ostatnich latach często pojawiał się temat przywrócenia ruchu pasażerskiego na tej nieużywanej od blisko 20 lat pasażersko linii, a na piknikach związanych z obchodami miasta jako jedną z atrakcji uruchamiano pociąg specjalny. Samorząd miasta z burmistrzem Lewandowskim na czele aktywnie się angażują by ponad 40-tysięczna gmina nie była odcięta od krajowej sieci kolejowej. Determinację potwierdzają wysyłane pisma do Urzędu Marszałkowskiego o uwzględnienie w nowym rozkładzie Śremu lub próśb o dotację dla SKPL jako własnego przewoźnika. Dotąd się to nie udało. Głównym problemem jest stan techniczny tego niespełna 20-kilometrowego odcinka, na którym w ostatnim czasie poruszały się tylko pociągi towarowe. Do nie dawna linia na odcinku Czempiń – Śrem funkcjonowała dzięki obsługiwanym przez spółkę SKPL pociągom do śremskiej odlewni oraz  firmy z branży meblarskiej. Dziś szlakowa prędkość na szlaku spadła aż do 10km/h w wyniku zarastania roślinności i zaniedbania infrastruktury.

SM42 manewruje między krzakami w Śremie

Pomimo zaangażowania władz lokalnych w przywrócenie rozkładowych pociągów, to wydaje się, że reaktywacja kursów na tej trasie jest przedsięwzięciem mało realnym. Dlaczego? Przedmiotowy odcinek, którego modernizacja pochłonęła by ogromne nakłady finansowe, w większości leży równolegle do drogi łączącej Śrem z Czempiniem. W tym przypadku aby kolej była konkurencyjna do samochodowego środka transportu musiałaby osiągnąć prędkość szlakową przynajmniej 80 km/h. Dodatkowo dla względów bezpieczeństwa należałoby poszerzyć drogę aby odgrodzić ją od położonego tuż obok torowiska. Niestety mimo ambitnych planów oraz deklaracji, trudno wyobrazić sobie by w tym przypadku i transport szynowy mógł konkurować z samochodowym. Koszty oraz wspomniany układ trasy zawsze dają przewagę ewentualnym kursom autobusów na tym odcinku. Zważywszy iż zjawisko kongestii transportowej na tej drodze jest bardzo niewielkie, to pociąg relacji Czempiń-Śrem nie ma zbyt wielu argumentów. Póki co jak zapewnia burmistrz Lewandowski trwają procedury przekazania odcinka samorządowi przez PKP. Może, dzięki temu uda się przynajmniej lepiej dostosować torowisko na ewentualnych następnych piknikach?

Trudno oceniać funkcjonalność dworca kolejowego jeśli jest on wyłączony z planowego ruchu pasażerskiego. Z pozytywów, które się nasuwają można dodać jedynie, że budynek w Śremie nie jest opuszczony - mieszkają w nim ludzie więc komuś się przydaje. Do jego ogólnego stanu można by się przyczepić - jest docieplony tylko połowicznie.Pomimo to widać zmiany w ostatnim czasie - zadbano również o techniczne pomieszczenie nastawni wstawiając nowe szyby i ograniczając obiekt blachami od osób postronnych. Dworzec to 2 króciutkie - zarośnięte perony. W czasie funkcjonowania ruchu planowego do 1995 r. dojście na peron 2 odbywało się przez wyznaczone przejście na torze 1 - czyli bardzo blisko samego obiektu i dawnej poczekalni (w zimę czy deszcz to dość istotne).

Architektura budynku nie powala, zwłaszcza ten eternit na dachu, ale widziałem gorsze cuda. Nienajgorsze jest położenie dworca względem miasta - obiekt leży pomiędzy lewym, a prawym brzegiem Śremu. Niby blisko do Ratusza, jednostki wojskowej, a dalej do osiedli na południu miasta, gdzie mieszkańcy mają zdecydowanie bliżej do PKS.

Dworce kolejowe PKP

Na początek trochę teorii o wątku głównym tegoż bloga;) Później przejdziemy do najciekawszego czyli eksploracji krajowych obiektów oraz oceny ich stanu oraz przede wszystkim funkcjonalności;)

"filmowy" dworzec Pilchowice - Nielestno

Dworzec kolejowy stanowi element stacji kolejowej, w skład której wchodzi wiele różnych obiektów. Najważniejszymi, z punktu widzenia przewozów pasażerskich są perony, dojścia do peronów oraz zabudowania i inne nieruchomości dworcowe. Aktualnie w zarządzaniu elementami infrastruktury kolejowej służącymi do obsługi przewozu osób uczestniczy wiele podmiotów, których działalność jest słabo zintegrowana. Najważniejszymi z nich są m.in. PKP PLK, przewoźnicy kolejowi, PKP Energetyka, PKP Informatyka, PKP SA, służby miejskie oraz inne podmioty mające swoje siedziby lub prowadzące działalność w obrębie stacji. W ostatnich 2 dekadach obszary przydworcowe tereny dworców kolejowych podobnie jak tereny poprzemysłowe i powojskowe, stają się tymi fragmentami systemu miejskiego, w których zaobserwować można wygasanie pierwotnych funkcji. Przyczynia się to do powstawania obszarów nieużytkowanych. Ze względu na spadkową tendencję transportu kolejowego opisywaną w poprzednich rozdziałach szacuje się że ok. 20% budynków dworcowych znajduje się przy nieczynnych liniach kolejowych.

W przepisach polskiego prawa do 2008 r. nie występowała definicja dworca kolejowego. Jedynie w rozporządzeniu Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 10 września 1998 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe i ich usytuowanie, pojawia się pojęcie budynku dworcowego lub przystanku osobowego. Właściwą definicję wprowadzono w ustawiez dnia 24 października 2008 r. o zmianie ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” oraz ustawy o transporcie kolejowym (Dz. U. Nr 206, poz. 1289). W artykule 4 ustawy o transporcie kolejowym dodany został punkt 8a w brzmieniu: dworzec kolejowy - budynek usytuowany na obszarze kolejowym, w którym znajdują się pomieszczenia do obsługi przewozu osób oraz mogą znajdować się pomieszczenia dla usług towarzyszących tej obsłudze lub pomieszczenia, w których są wykonywane czynności związane z prowadzeniem ruchu pociągów”. Zakres działalności dworca pasażerskiego w historii kolejnictwa ulegał zmianom. Szczególnie zauważalna została w ostatnich latach  tendencja do ograniczenia jego najważniejszych funkcji transportowych związanych z odprawą podróżnych (poczekalnie, przechowalnie bagażu, kasy, etc.) Działalność dworców uległa dużemu zróżnicowaniu, w zależności od wielkości miejscowości, lokalizacji obiektu i organizacji rozkładów jazdy pociągów. W części obiektów dworcowych, które mają dobrą lokalizacje oraz pełnią nadal ważne funkcję węzłów przesiadkowych, w miejsce ograniczanych zadań obsługi podróżnych przejęły funkcję centrów handlowo-usługowych. W innych, znacznie ograniczono zadania odprawy podróżnych, lecz mając ograniczone możliwości komercyjnego wykorzystania powierzchni stały sięw  większym stopniu niezagospodarowane.

Nowy, mało funkcjonalny chociaż
estetyczny wizualnie dworzec w Poznaniu

PKP S.A. dysponuje ok. 2600 dworcami (z czego ok. 1000 jest czynnych). 1 maja 2005 r. w grupie PKP wydzielony został podmiot PKP S.A. Oddział Dworce Kolejowe, który przejął pieczę nad 72 największymi placówkami w Polsce. Pozostałe dworce kolejowe są zarządzane przez 11 Oddziałów Gospodarowania Nieruchomościami. Podległe są one PKP S.A. Wśród obiektów tej grupy znajduje się ok. 2500 dworców z czego jedynie ok. 900 jest czynnych dla obsługi podróżnych. Na ok. 1600 nieczynnych obiektów dworcowych ok. 800 znajduje się przy czynnych liniach kolejowych, po których wykonywane są przewozy pasażerskie. Ponad połowa obiektów nieczynnych wcześniej działających jako dworce jest całkowicie opuszczona i nie pełni żadnych funkcji, poza mieszkaniowymi. Szacuje się że ponad połowa nieczynnych dworców jest zamieszkała przez lokatorów. Wg danych PKP S.A. ponad 33% powierzchni dworców w całym kraju jest niezagospodarowana. Przepisy prawa regulują częściowo kwestie finansowania dworców oraz zawierają ścieżkę postępowania pozwalającą na przekazywanie obiektów dworcowych odpłatnie bądź nieodpłatnie jednostkom samorządu terytorialnego.

Ps. Na zdjęciu dworzec kolejowy w Pilchowicach Nielestno.Tam były kręcone pierwsze sceny do filmu "Jak rozpętałem II Wojnę Światową"